Φώτο από το Athens Indymedia: Το κατεστραμμένο κέντρο διανομής της Sony στο Ένφιλντ, βόρειο προάστιο του Λονδίνου
Υπάρχει στην Αγγλία μια υποτάξη που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ευρώπη. Λευκή, με στοιχειώδη μόρφωση, χωρίς κανένα μέσο κοινωνικής ανέλιξης, είναι ένα τέλειο παράδειγμα των αποτελεσμάτων του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού και του προγράμματος απανθρωποποίησης που εφαρμόζει. Η αγγλική διαστροφή είναι να κάνει τον πληθυσμό αυτό περήφανο για την αθλιότητα και την άγνοιά του. Η κατάσταση είναι απελπιστική. Έχω περισσότερες ελπίδες για τη νεολαία των δικών μας banlieues.
Jean-Baptiste Clamence, από την Πτώση του Αλμπέρ Καμύ (1956).
Κάποιος ήρθε σήμερα το πρωί και μου είπε ότι σκεφτόταν πως έχει κάτι παράξενο αυτή η χώρα: ανέκαθεν είχε αυτή την υποτάξη που έχουν αποφύγει οι περισσότερες άλλες χώρες στην Ευρώπη. Του αντέταξα τις φασαρίες πριν από μερικά χρόνια στα προάστια του Παρισιού, αλλά το επιχείρημά του παρέμενε αληθές. Οι χώρες αυτές κατασκευάζουν αυτή την αρρωστημένη εικόνα εκλέπτυνσης, υψηλής κουζίνας, υψηλής κουλτούρας, πολιτισμένων αξιών, τσαγιού και διανοουμενισμού, αλλά και στις δύο η αισχρή κρυφή τους όψη ξεσπά και αποκαλύπτεται σε όλους.
Είναι κάτι που θα το λέγαμε «κουλτούρα Φριτσλ», από εκείνον τον Αυστριακό που κατάφερνε να διατηρεί μια ωραία βιτρίνα στο σπίτι του στα προάστια, κουβέντιαζε με τους γείτονες, πήγαινε στη δουλειά, μεγάλωνε παιδιά, ενώ στο μεταξύ κρατούσε ένα φρικτό μυστικό κρυμμένο στο υπόγειό του, την ειδεχθή αιμομικτική οικογένεια που έφτιαχνε. Έτσι μοιάζει και η νεοφιλελεύθερη κοινωνία μας, και αυτό αντανακλούν οι ρεπόρτερ του BBC που δείχνουν τις τρέντι καφετέριες με τις βιτρίνες τους σπασμένες στο Ένφιλντ, ψελλίζοντας τις μειλίχιες, ακατανόητες μπουρδολογίες τους.
Τι αποκαλύφθηκε τις τελευταίες μέρες; Όπως βλέπουμε, σαφώς όχι το ίδιο με τις ταραχές της δεκαετίας του 1980 στο Μπρίξτον και στο Νότινγκ Χιλ. Φαίνεται ότι τα αρχικά γεγονότα στο Τότεναμ ξέσπασαν μάλλον λόγω του θανάσιμου τραυματισμού του Μαρκ Ντάγκαν από αστυνομικά πυρά, είναι φανερό όμως ότι αυτό ήταν το φιτίλι για κάτι πολύ ευρύτερο σε σχέση με το αστυνομικό ή το φυλετικό ζήτημα. Μέσα σε λίγες ώρες, ταραξίες, νέοι κυρίως, και πολλοί μαύροι, αλλά ούτως ή άλλως πολλοί από κάθε φυλή, έβαλαν φωτιά σε τμήματα της Χάι Στριτ, έσπασαν και λεηλάτησαν τα μαγαζιά κατά μήκος του δρόμου. Οι «ηγέτες της κοινότητας» σύρθηκαν αναμενόμενα στην τηλεόραση: ο David Lammy να καταδικάζει συγκαταβατικά κάτω από τις ιαχές των οπαδών του, και ο αιδεσιμώτατος Nims Obunge να καταθέτει την εξίσου συγκαταβατική έγνοια του για την ανισότητα, προσθέτοντας μερικές βουβές κουβέντες για το πόσο περιττή ήταν η βία.
Αλλά, στην πραγματικότητα, η κατάσταση ήταν φανερό ότι είχε ξεφύγει ήδη από τον έλεγχό τους. Δεν είναι φυλετική η εξέγερση, ούτε καν και τόσο πολιτική. Το καινούργιο σε αυτές τις ταραχές είναι ότι μοιάζουν διεστραμμένα απολίτικες, και σχεδόν αμιγώς οικονομικές. Μέχρι στιγμής, δεν πρόκειται για εξέγερση ενάντια στην αστυνομία ως τέτοια, αλλά ενάντια στις λαμπερές γυάλινες βιτρίνες των καταστημάτων. Η καταστροφή αφορά κυρίως επιχειρήσεις: κάνουν επιδρομές σε μαγαζιά τηλεφωνίας, εισβάλλουν στα ΜακΝτόναλντς και φτιάχνουν χάμπουργκερ, καταλαμβάνουν μαγαζιά και σερβίρουν ποτά. Η βασική εικόνα στην τηλεόραση ήταν οι πλιατσικολόγοι του Debenhams, που επί μιάμιση ώρα έκαναν ό,τι ήθελαν στο μαγαζί, αρπάζοντας ό,τι μπορούσαν. Υπάρχει επίσης μια παραβατική και καρναβαλική αίσθηση – γιατί να βάλεις στόχο ένα μαγαζί γεμάτο φανταχτερά κοστούμια; Οι τεράστιες φλόγες που κατάκαιγαν την πόλη ως τον ουρανό μοιάζουν μάλλον να συμβάλλουν σε αυτό παρά να το αναιρούν.
Οπότε αυτό που έχουμε είναι όντως «ανεγκέφαλη βία»,
όπως λέει η Τερέζα Μέι, βεβαίως όμως η φράση αυτή είναι ήδη απαξιωμένη επειδή τη χρησιμοποίησε κατά του
UK Uncut και των διαδηλωτών φοιτητών. Αυτή τη φορά όμως ταλαντεύεται και η αριστερά προς αυτή την κατεύθυνση. Τώρα δεν έχουμε άνευ όρων υποστήριξη –οι IWW βγήκαν και είπαν στο Facebook ότι δεν επικροτούν τις επιθέσεις σε «εργατικά σπίτια» σε φτωχογειτονιές– και δεν είναι βέβαια λάθος τοποθέτηση, σωστή είναι πολιτικά, πρέπει να δούμε όμως και πώς ταιριάζει με την παρουσίαση της εξέγερσης από τα ΜΜΕ και την κυβέρνηση ως τρομοκρατικής καταστροφής για την καταστροφή. Τα σχόλια στη σελίδα του The Commune στο Twitter δείχνουν καλύτερα αυτή την ένταση, καθώς μας ρωτάνε πώς «ισορροπούμε το δίκιο και τη νομιμότητα της εξέγερσης» με τη νομιμότητα των ανθρώπων που φοβούνται αυτά τα «ανεγκέφαλα πράγματα».
Εντελώς αδιάφορο ζήτημα, λες κι έχει καν σημασία πώς επιλέγουμε να ισορροπήσουμε ή τι άποψη έχουμε «εμείς», ο μικρός κύκλος της ριζοσπαστικής αριστεράς – εμείς είμαστε αδιάφοροι, η κρίση μας είναι αδιάφορη, και κάθε απόπειρα να κρίνουμε ηθικά διαφορετικά είδη βίας είναι προδοσία της επαναστατικής αρχής. Δεν είναι επαναστατικός τρόπος σκέψης αυτός, γιατί δεν βλέπει την κοινωνία και τη βία μέσα της ως ολότητα. Ό,τι συμβαίνει συμβαίνει, είναι αποτέλεσμα δυνάμεων που δικό μας καθήκον είναι να προσπαθήσουμε να τις κατανοήσουμε. Κι εδώ νομίζω ότι η αναλογία με τον Φριτσλ είναι η σωστή, γιατί αυτό που έχουμε εδώ είναι μια νέα διαλεκτική ανάμεσα στο νεοφιλελεύθερο καταναλωτικό καθεστώς και τον πλιατσικολόγο, αυτούς που κάποιος τους έχει ονομάσει «αποτυχημένους καταναλωτές», που δεν βλέπουν πια τον λόγο να θέσουν τα αιτήματά τους με πολιτικούς όρους, αλλά απλώς αρπάζουν αυτό που θέλουν.
Και είναι σοβαρό αυτό, δεν σημαίνει ότι τους αποκηρύσσουμε, είναι ίσως ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να συμβεί: πώς αλλιώς οι νέοι αυτοί που ξέμειναν στο περιθώριο της κοινωνίας μας θα μπορούσαν να τα βάλουν μαζί της και να της αντισταθούν; Αυτή είναι η έκφρασή τους, το κράτος θα κάνει ό,τι μπορεί για να την καταστείλει, εμείς όμως ξέρουμε στα σίγουρα ότι δεν θα εξαφανιστεί όσο η κοινωνία αυτή εντείνει τη λιτότητα. Το κράτος έχει συντριβεί από τις απαιτήσεις του χρηματιστικού καπιταλισμού, και οι κουβέντες περί επιστροφής στη σοσιαλδημοκρατία είναι πλάνη και όνειρο.
Οφείλουμε να παραμείνουμε πιστοί σε αυτή την κρίση. Οφείλουμε να υποστηρίξουμε το ξέσπασμα των ανήκουστων και των ανείπωτων στην αισχρή κοινωνία μας. Είναι πολύ ταιριαστό που τα χρηματιστήρια καταρρέουν σε όλο τον κόσμο και την ίδια στιγμή η ιστορία αυτή επισκιάζεται από τη βία από τα κάτω. Είναι οι καλύτερες συνθήκες που θα μπορούσαμε να ευχηθούμε, τώρα όμως οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι οι υπερβολές της μιας ή της άλλης δράσης, είναι ότι οι εξεγερμένοι δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικοί. Οφείλουμε να τους ριζοσπαστικοποιήσουμε κι άλλο, οφείλουμε να τους πολιτικοποιήσουμε και να τους στρέψουμε ενάντια στους πραγματικούς στόχους της αλλοτρίωσης και της φτώχειας μας – όχι τα εργατικά σπίτια, αλλά το κλυδωνιζόμενο καπιταλιστικό καθεστώς. Οφείλουμε να υποστηρίξουμε τον θυμό τους, αλλά να κάνουμε τον θυμό πολιτικό, κι έτσι να τον μετατρέψουμε σε κάτι γνήσια ισχυρό κι επικίνδυνο – μια επαναστατική στιγμή αντί για μια εξέγερση.
