Βίντεο από απεργία στην κρατική υφαντουργία Misr Spinning and Weaving Company, στη Μαχάλα της Αιγύπτου, τον Σεπτέμβριο του 2007
Μεταφράζουμε εδώ μια πρόσφατη ανταπόκριση για το εργατικό κίνημα στην Αίγυπτο πριν και μετά την πτώση του καθεστώτος Μουμπάρακ (πηγή: Ceasefire, 1/6/2011).
Εν όψει και του δικού μας κοινωνικού αναβρασμού, έχει σημασία να συνεχίσουμε να έχουμε στο νου μας τα βασικά: τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες των εξεγέρσεων, τα όρια των κινημάτων, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της τάξης μας. Τις μέρες που έρχονται, ας μην ξεχάσουμε στιγμή από πού ερχόμαστε, ποιοι είμαστε και πού θέλουμε να πάμε. Όπως λέει και ο Αιγύπτιος εργάτης του κειμένου: «Εμείς είμαστε η επανάσταση των φτωχών, που θα έρθει σύντομα».
Πριν από τρεις εβδομάδες, την Παρασκευή 13 Μάη, μια σχετικά μεγάλη διαδήλωση έλαβε χώρα στην πλατεία Ταχρίρ. Ο ξένος Τύπος την περιέγραψε –ελαφρώς κοινότοπα πλέον– ως σημάδι του συνεχιζόμενου επαναστατικού πνεύματος στην Αίγυπτο κατά τους μήνες μετά την πτώση του Μουμπάρακ.
Λίγα τετράγωνα παραπέρα, στον 4ο όροφο του Συνδικάτου των Δημοσιογράφων, συζητιόταν ένα άλλο είδος επανάστασης. Είχε ξεκινήσει το πέμπτο ετήσιο αιγυπτιακό συνέδριο «Σοσιαλιστικές Μέρες», σε μια αίθουσα γεμάτη από εργάτες και φοιτητές που άκουγαν μια συζήτηση για τον ρόλο των εργατών στην επανάσταση, καθώς και μια σύντομη περιγραφή του νεότευκτου Κόμματος των Εργατών και των επίσης νεότευκτων ανεξάρτητων συνδικάτων.
Οι εργάτες στην Αίγυπτο μπορούν ν’ αξιώσουν πολλά περισσότερα από έναν απλό «ρόλο» στην επανάσταση. Η επίμονη δράση τους στη βιομηχανία ανάγεται στην προ Μουμπάρακ εποχή, και πλήρωσαν ακριβά γι’ αυτή μέσα στα χρόνια. Οι εργάτες στην Ελ-Μαχάλα Αλ-Κούμπρα, μια βιομηχανική πόλη βόρεια του Καΐρου, είναι καλό παράδειγμα. Η Μαχάλα είναι έδρα του μεγαλύτερου κρατικού εργοστασίου υφαντουργίας στην Αίγυπτο: της εταιρείας Misr Spinning and Weaving. Οι εργάτες στο εργοστάσιο κατέβηκαν για πρώτη φορά σε απεργία το 1947, ζητώντας την επαναπρόσληψη συναδέλφων τους που είχαν απολυθεί επειδή ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας (η Αίγυπτος βρίσκεται ανάμεσα στις 25 χώρες με τις χειρότερες εργασιακές συνθήκες παγκοσμίως). Τρεις εργάτες σκοτώθηκαν και 17 τραυματίστηκαν στις συγκρούσεις αστυνομίας και απεργών.
Όταν επισκέφτηκα πρόσφατα τη Μαχάλα, μίλησα με έναν συνταξιούχο εργάτη που είχε πάρει μέρος σε μια απεργία στη Μαχάλα το 1974, υπό το καθεστώς του Σαντάτ. Τον ρώτησα τη γνώμη του για την πρόσφατη επανάσταση στην Αίγυπτο, και μου απάντησε περιγράφοντας την ατμόσφαιρα στην Αίγυπτο λίγο πριν από την 25η Ιανουαρίου. «Ήμουν σ’ ένα τρένο με κατεύθυνση την Αλεξάνδρεια στις 24 Γενάρη, και ο κόσμος έλεγε “αύριο έρχεται η επανάσταση”. Ξέραμε ότι ο Μουμπάρακ δεν θα μπορούσε να την ελέγξει καθόλου. Οι δυνάμεις ασφαλείας απέτυχαν». Η επανάσταση διευκόλυνε την πάλη των εργατών για τα δικαιώματά τους στο εργοστάσιο; Κούνησε το κεφάλι του. «Η 25η Γενάρη ήταν μια αστική επανάσταση, και η αστική τάξη ελέγχει την έκβασή της. Εμείς είμαστε η επανάσταση των φτωχών, που θα έρθει σύντομα, Θεού θέλοντος».
Οι εργάτες του εργοστασίου στη Μαχάλα απέργησαν πολλές φορές από το 2005 ως το 2008. Η απεργία στις 6 Απριλίου 2008 ήταν ίσως η σημαντικότερη, καθώς μετατράπηκε σε πόλεμο διαρκείας στους δρόμους ανάμεσα στην αστυνομία και τους διαδηλωτές – προεικονίζοντας ό,τι θα συνέβαινε λίγα χρόνια αργότερα. Η απεργία γέννησε επίσης ένα κίνημα υπέρ της δημοκρατίας με την επωνυμία «Κίνημα της 6ης Απρίλη», το οποίο κατέστειλε βάναυσα ο Μουμπάρακ.
Ωστόσο, το τέλος του Μουμπάρακ δεν σηματοδότησε το τέλος της πάλης των εργατών. Η μετεπεναστατική μεταβατική κυβέρνηση προσπάθησε να περάσει έναν νόμο που θ’ απαγόρευε τις απεργίες και θα επέβαλλε πρόστιμο 500.000 λίρες Αιγύπτου στους οργανωτές συνδικαλιστικών δράσεων στις βιομηχανίες. Αν και ο στρατός εμπόδισε την ψήφιση του νόμου, το μήνυμα ήταν σαφές: η επανάσταση τέλειωσε, η καθεστωτική καταστολή επέστρεψε. Η «αντεπανάσταση» είναι μια δικαιολογία την οποία εκμεταλλεύεται κατά το δοκούν το κυβερνών στρατιωτικό συμβούλιο, στην προσπάθειά του να καταστείλει το κίνημα των εργατών και άλλα κινήματα υπέρ της δημοκρατίας. Η ιδέα είναι ότι η Αίγυπτος χρειάζεται τώρα σταθερότητα, όχι ριζική αλλαγή.
Αλλά για τους εργάτες στη Μαχάλα, η αλλαγή είναι ένα μέσο επιβίωσης. Η ιδιωτικοποίηση ολοένα περισσότερων εργοστασίων στην Αίγυπτο σήμαινε χαμηλούς μισθούς και άσχημες εργασιακές συνθήκες, καθώς και πλήθη απολυμένων. Τα εισαγόμενα προϊόντα πωλούνται φτηνότερα απ’ ό,τι τα αιγυπτιακά, και ο ανταγωνισμός κρατά τους μισθούς χαμηλούς. Ένας από τους εργάτες με τους οποίους μίλησα μου έδειξε τη μηχανή για χειροποίητα χαλιά που χρησιμοποιεί αυτός και η γυναίκα του. Η δουλειά είναι χρονοβόρα, δύσκολη και σκληρή, αλλά οι τιμές γι’ αυτά τα χειροποίητα αγαθά πέφτουν συνεχώς.
Στην πρόσφατη πολιτική αντιπαράθεση με ορίζοντα τις πρώτες εκλογές μετά το καθεστώς του Μουμπάρακ, έχει γίνει ελάχιστη μνεία της ανάγκης να προστατευτούν τα δικαιώματα των εργατών και να βελτιωθούν οι εργασιακές συνθήκες. «Ο κόσμος έχει κουραστεί», λέει ένας εργάτης από το εργοστάσιο, σχετικά με την έλλειψη ανταπόκρισης στα αιτήματά τους. Το μόνο που κέρδισαν είναι το δικαίωμα να σχηματίζουν ανεξάρτητες ενώσεις, το οποίο, αν και σημαντικό, μόλις που αγγίζει την επιφάνεια των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων.
Κάποιους από τους εργάτες που συνάντησα στη Μαχάλα, τους είδα στην έναρξη του συνεδρίου «Σοσιαλιστικές Μέρες». Η πρώτη ομιλία απέτισε φόρο τιμής στους διαδηλωτές που μάχονται ακόμα για ελευθερία στη Συρία, στο Μπαχρέιν και στην Υεμένη. Εγκωμιάστηκε όμως και το κίνημα των εργατών, με συνθήματα «Ζήτω η εργατική τάξη!» και μεγάλες κόκκινες σημαίες ν’ ανεμίζουν στην αίθουσα. Καθώς η αναδυόμενη πολιτική σκηνή στην Αίγυπτο σπάζει σε ολοένα μικρότερα καινούρια κομμάτια και η ένταση στις διαδηλώσεις στους δρόμους ανεβαίνει, το μέλλον της Αιγύπτου προκαλεί σαστιμάρα.
Στα μισά του συνεδρίου, η συζήτηση διακόπηκε για ν’ ανακοινωθεί ένα καλό, ίσως, νέο: είχε σχηματιστεί ένας νέος, πεντακομματικός συνασπισμός, με την επωνυμία «Σοσιαλιστικές Δυνάμεις». Η είδηση είναι καλοδεχούμενη, αν και, με τις σεχταριστικές εντάσεις ν’ αυξάνονται και τις πολιτικές συμμαχίες να καταρρέουν, μένει να φανεί αν μπορεί να σχηματιστεί, ακόμα μια φορά, ένα ενωμένο μέτωπο.
Η Jumanah Younis είναι συγγραφέας και ακτιβίστρια. Σπουδάζει Ισπανική και Αραβική Φιλολογία στην Οξφόρδη. Ζει αυτό τον καιρό στο Κάιρο.
